Τρεις μύθοι περί εταιρικών φόρων

Στην χώρα μας τα αγοραφοβικά παραμύθια πρέπει να τα σκοτώνεις στην γέννησή τους, γιατί αλλιώς εξαπλώνονται και επιβιώνουν για δεκαετίες. Αφορμή παίρνω από το άρθρο του συμπαθή και συνήθως φιλελεύθερου Π. Μανδραβέλη πριν ένα μήνα στην Καθημερίνη σχετικά με την μείωση των εταιρικών φόρων ¹⁾

Μύθος 1: «Οι ξένοι επενδυτές λίγο ενδιαφέρονται για τους εταιρικούς φόρους, άρα δεν χρειάζεται να τους μειώσουμε»

Αναφέρεται στο άρθρο:

«Στο Global Competitiveness Report 2010-2011, που εξέδωσε προχθές το World Economic Forum, μόνο το 3,7% των επενδυτών δηλώνει ότι οι φορολογικοί συντελεστές αποτελούν εμπόδιο στην επιχειρηματικότητα. Αντιθέτως το 27,2% εμποδίζεται από τη γραφειοκρατία, το 14% από τη διαφθορά, το 12,2% από τους περιορισμούς της εργατικής νομοθεσίας κ.λπ.»

Καταρχήν η δήλωση ότι «μόνο το 3,7% των επενδυτών δηλώνει ότι οι φορολογικοί συντελεστές αποτελούν εμπόδιο στην επιχειρηματικότητα» είναι ανακριβής. Εάν διαβάσει κανείς την μεθοδολογία στο report θα δεί ότι οι ερωτηθέντες επιλέγουνε και ιεραρχούνε τους 5 πιο προβληματικούς παράγοντες από 15 προτεινόμενους και το τελικό νούμερο για κάθε παράγοντα είναι ισοσταθμισμένος μέσος του. Άρα μπορούμε άνετα να υποθέσουμε ότι 15-20% των επενδυτών αναφέρει τους φορολογικούς συντελεστές σαν ένα από τα πέντε εμπόδια.

Βεβαίως, η πλειοψηφία πράγματι δήλωσε σαν εμπόδια στην επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα παράγοντες όπως η γραφειοκρατία και η διαφθορά, άλλα αυτοί οι παράγοντες είναι «εκ των ων ουκ άνευ», είναι τα ελάχιστα προαπαιτούμενα για να βγάλουν οι επενδυτές την Ελλάδα από την επενδυτική μαύρη λίστα. Από μόνοι τους όμως ΔΕΝ είναι αρκετοί για να φέρουν επενδύσεις. Εκεί υπεισέρχονται οι χαμηλότεροι εταιρικοί φόροι.

Μύθος 2: «Οι εταιρικοί φόροι είναι ήδη χαμηλοί και δεν χρειάζεται να μειωθούν περαιτέρω»

Αναφέρεται στο άρθρο:

«Τα κέρδη των επιχειρήσεων φορολογούνται με 24% [στην Ελλάδα], ενώ ο μέσος όρος της Ευρωζώνης είναι 25,7%.»

Ο μέσος όρος της Ευρωζώνης των 16 χωρών είναι πράγματι 25.7%, αλλά ο μέσος όρος της Ε.Ε. των 27 χωρών είναι 23.2%. Σε κάθε περίπτωση είμαστε κοντά στον μέσο όρο. Δυστυχώς όμως η ανάγκη που έχουμε για επενδύσεις και ανάπτυξη θα έπρεπε να μας έχει οδηγήσει στην πρωτοπορία των χωρών με χαμηλούς φόρους. Η Λιθουανία και η Λετονία για παράδειγμα έχουνε εταιρικούς φόρους 15%, η Ιρλανδία 12.5%, η Βουλγαρία 10%. Στο διάγραμμα παρακάτω βλέπουμε τι "ζημιά" έχουνε πάθει οι χώρες με την χαμηλότερη εταιρική φορολογία στην Ευρώπη: διπλάσια και τριπλάσια ανάπτυξη σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ των 27 (τα νούμερα περιλαμβάνουν τις άσχημες χρονιές 2009 και 2010)²⁾

Μύθος 3: «Η μειώση των εταιρικών φόρων αυτή την περίοδο στην Ελλάδα είναι πολυτέλεια και κακή επιλογή»

Πάμε πρώτα back to the basics με δύο προτάσεις:

- Όλοι οι φόροι είναι κατ’αρχήν ανήθικοι γιατί είναι προιόν καταναγκασμού.

- Όλοι οι φόροι βλάπτουν την οικονομία είτε γιατί στρεβλώνουν τα κίνητρα παραγωγών και καταναλωτών, είτε γιατί το κράτος εκ φύσεως κάνει χειρότερη διαχείριση πόρων από την αγορά.

Βεβαίως, στην τωρινή πραγματικότητα φόροι υπάρχουν και αποτελούν το κύριο εισόδημα της κυβέρνησης που πρέπει να μειώσει δραστικά το έλλειμμα. Όπως λέει και ο ΠΜ σε σχόλια στην σελίδα του στο Facebook πάνω στο ίδιο άρθρο:

«Αυτή τη στιγμή το καράβι μπάζει νερά και κινδυνεύει να βουλιάξει... Οπότε πρώτα κλείνεις τις τρύπες και μετά βάζεις κατάρτι για να πάει το καράβι ταχύτερα.»

Σίγουρα λοιπόν, η κουβέντα για φοροελαφρύνσεις είναι από αφελής μέχρι επικίνδυνη;

Όχι.

Καταρχάς πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σωτηρία θα έρθει μόνο με ανάπτυξη. Οποιαδήποτε πολιτική ημιμέτρων είναι καταδικασμένη να αποτύχει, εάν δεν προετοιμάσει μια αναπτυξιακή δυναμική.

Η μοναδική όμως υγιής ανάπτυξη μπορεί να έλθει μόνο από τον καθαρόαιμο³⁾ ιδιωτικό τομέα.Ο ιδιωτικός τομέας οξυγονώνει την οικονομία σαν τα πνευμόνια, κρατάει το σώμα της οικονομίας ζωντανό σαν τις αρτηρίες. Οι εταιρικοί φόροι είναι σαν την πίσσα στα πνευμόνια, σαν την χοληστερινή στις αρτηρίες: οδηγούν σε αργό θάνατο την οικονομία. Η αναλογία του ΠΜ με το καράβι δεν είναι η κατάλληλη. Το όχημα δεν βουλιάζει από εξωτερικούς παράγοντες από τους οποίους θα πρέπει να προστατευτεί. Το όχημα βουλιάζει από το δικό του βάρος, από την αδυναμία του να κινηθεί μπροστά. Καλύτερη αναλογία είναι το Jeep που βουλιάζει σε άμμο. Όσο και να ελαφρύνει το φορτίο, ο μοναδικός τρόπος για να σωθεί το όχημα είναι να πάρει μπροστά η μηχανή (δηλ. να πιάσει ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης η οικονομία) –και γρήγορα.

Δημοσιεύτηκε στο http://blemilo.blogspot.com/

1) Το άρθρο προς το τέλος υποστηρίζει ότι αναφέρεται μόνο στα διανεμόμενα εταιρικά κέρδη. Παρόλαυτά, όλη η επιχειρηματολογία, τα στοιχεία που παρουσιάζονται και η επικαιρότητα (ανακοίνωση εκείνες τις μέρες από τον ΓΑΠ στην ΔΕΘτης μείωσης του συντελεστή φορολόγησης των αδιανέμητων κερδών) αναφέρονται σε αδιανέμητα κέρδη.

2) Για να προλαβώ μερικές αντιρρήσεις, έλεγξα και δεν υπάρχει small size effect. 'Όλες οι χώρες που μείωσαν την εταιρική φορολογία τους παρουσίασαν σημαντικά ανώτερη ανάπτυξη. Βεβαίως η αιτιότητα χρείαζετα περισσότερη ανάλυση για να αποδειχθεί, αλλά όταν "smells like, feels like, looks like..."

3) Δηλ. που δεν βασίζεται σε κρατικές επιδοτήσεις και έργα

Σημείωση: Σε σημερινό του άρθρο, ο ΠΜ πολύ σωστά καταφέρεται εναντίον έμμεσων εταιρικών φόρων

To θρίλερ του χρέους στην μεταπολίτευση. Ποιός το έκανε;

Είδα αρκετές φορές το παρακάτω διάγραμμα με την εξέλιξη του δημόσιου χρέους τα τελευταία 40 χρόνια.

Κάτι δεν μου πήγαινε καλά όμως με δύο περιόδους.

- Πρώτα, η περίοδος 1990-93. Για πολλά έχει κατηγορηθεί ο Κ. Μητσοτάκης, αλλά όχι για κρατικές σπατάλες. Το δημόσιο χρέος όμως ανέβηκε.
- Μετά η μονοκρατορία του ΠΑΣΟΚ από το 1993 μέχρι το 2004. Σύμφωνα με το διάγραμμα το έλλειμμα φαίνεται να μειώθηκε. Από την άλλη, εμπερικά γνωρίζουμε ότι αυτά τα 11 χρόνια καμία ουσιαστική μεταρρυθμίση δεν εγίνε, ενώ οι δημόσιες δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται σταθερά.
Όταν βρήκα λίγο χρόνο, κοίταξα τα στοιχεία από μόνος μου. Κατέβασα τα νούμερα από το Global Insight και έφτιαξα το διάγραμμα παρακάτω:

Τα νούμερα είναι πάνω-κάτω σωστά. Τα δύο trends (κόκκινα βέλη στο διάγραμμα) στην εξέλιξη του χρέους επιβεβαιώνονται με breaking point το 1993.

Για να πάρω μια καλύτερη εικόνα, κατέβασα το series με τα πρωτογενή υπόλοιπα του προυπολογισμού και τα έβαλα στο διάγραμμα παρακάτω. Επιβεβαιώνεται ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη δημιούργησε τα πρώτα πρωτογενή πλεονάσματα από το 1980 και μετά. Παρολ’αυτά το συνολικό χρέος ανέβηκε δραματικά την περίοδο 90-93. Ακόμα πιο παράξενα, το κρατικιστικό ΠΑΣΟΚ του 93-04 δημιούργησε τα μεγαλύτερα πρωτογενή πλεονάσματα των τελευταίων δεκαετιών. Τα λαμόγια ήρωες;

Μια ιδέα μου έρχεται και κατεβάζω το κόστος δανεισμού. Το αποτέλεσμα στο διάγραμμα παρακάτω, και voila η λύση στο μυστήριο. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ενώ δημιουργούσε πρωτογεννή πλεονάσματα, είχε την ατυχία να έχει σε περιβάλλον αυξανόμενων επιτοκίων και κόστος δανεισμού που πίεζαν το συνολικό χρέος προς τα πάνω. Από την άλλη, μετά την συνθήκη του Μάαστριχτ και την καταρχήν συμφωνία για κοινό νόμισμα, το ΠΑΣΟΚ είχε την τύχη να βρίσκεται σε περίοδο πτωτικού κόστος δανεισμού λόγω της τάσης εναρμόνισης με τις οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης. Αυτή ήτανε η χρυσή ευκαιρία της ελληνικής οικονομίας να μειώσει σημαντικά το συνολικό χρέος. Αντίθετα όμως, τα κερδισμένα από τα χαμηλότερα επιτόκια πηγαίνανε σε άχρηστα ΤΕΙ ανά την επικράτεια και γιγάντωση του δημοσίου.

Το πάρτι των πτωτικών επιτοκίων τελείωσε μετά την επάνοδο της Ν.Δ. στην εξουσία. Το κράτος όμως συνέχισε απτόητο. Μόνη λύση η μεταφορά των χρεών στα επόμενα χρόνια με διάφορα swaps και creative accounting.

Μέχρι που φτάσαμε στο καλοκαίρι του 2009...

Το Χρέος και η Αβάσταχτη Ειλικρίνεια των Αριθμών

Μοιάζει σαν κάποια μακρινή εποχή, αλλά ήτανε μόνο πριν από ένα μήνα όταν ο πρωθυπουργός μας αλώνιζε την υδρόγειο κηρύττοντας ανένδοτο στους “κερδοσκόπους” και στα CDS. Εμείς τότε είχαμε ρισκάρει δύο προβλέψεις: ότι η δημοσιονομική αδυναμία και έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης θα μας οδηγήσει στην αγκαλιά του ΔΝΤ, και ότι ακόμα και τότε, δύσκολα θα γλυτώσουμε την χρεωκοπία -εκτός και εάν εφαρμόσουμε έναν πρωτότυπο μηχανισμό υποτίμησης.

Η ενδεχόμενη συμμετοχή του ΔΝΤ επισημοποιήθηκε σχετικά γρήγορα, με την αρχική συμφωνία «στήριξης» από την ΕΕ της 25ης Μαρτίου. Κάτι σαν comic relief, στην ίδια συμφωνία η ΕΕ υποσχέθηκε δάνεια με επιτόκια της αγοράς (λες και το πρόβλημα μας δεν ήτανε τα επιτόκια της αγοράς καθαυτά). Το παραμύθι ήτανε καλό για εσωτερική κατανάλωση αλλά όχι για τις αγορές. Μετά από την κακόρυφη άνοδο των spreads, η Γερμανία πείστηκε να άρει μερικώς την πολιτική μη-στήριξης και σε μία δεύτερη συμφωνία στις 11 Απριλίου αποφασίστηκε η διάθεση δανείων με επιτόκιο περίπου 5%.

Αλλά και αυτή η δεύτερη συμφωνία δεν έπεισε τις αγορές ότι θα αποσoβήσει την χρεωκοπία. Το spread από περιπού 350 bps στις 11 Απριλίου σε λιγότερο από δύο εβδομάδες απογειώθηκε σχεδόν στα 600 bps που πολύ χοντρικά μπορεί να ερμηνευθεί ότι η αγορά εκτιμά ότι υπάρχει 25% πιθανότητα για 25% απώλεια του κεφαλαίου (ή 60% πιθανότητα για 10% απώλεια κ.ο.κ). Το απαγορευτικό κόστος δανεισμού οδήγησε τον ΓΑΠ στην ενεργοποίηση του μηχανισμού υποστήριξης και ουσιαστικά στην προσφυγή στο ΔΝΤ. Αλλά μεσοπρόθεσμα την χρεωκοπία, είτε σαν στάση πληρωμών, είτε σαν αναδόμηση του χρέους, δεν θα μπορέσουμε να την αποφύγουμε.

Η αριθμητική του χρέους είναι πολύ απλή. Το κρίσιμο μέγεθος είναι η βιωσιμότητα του χρέους (debt sustainability) η οποία εξαρτάται από τρεις παράγοντες: επιτόκιο δανεισμού, ανάπτυξη της οικονομίας και ισοζύγιο του προυπολογισμού. Εάν είμαστε αισιόδοξοι και υποθέσουμε επιτόκιο δανεισμού ίσο με 5%1 και ανάπτυξη 0%2, το πρωτογενές πλεόνασμα του προυπολογισμού που χρειάζεται για να μην χρεωκοπήσουμε είναι περίπου 6.5% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει 25% μείωση όλων των δημοσίων δαπανών (ελαστικών και «ανελαστικών»), με παράλληλη αύξηση των φορολογικων εσόδων 10%. Πιστεύω στις δυνατότητες του ΔΝΤ, αλλά όχι σε θαύματα. Εκτός εάν κάποιος μας εγγυηθεί μόνιμα χαμηλό επιτόκιο δανεισμού (όχι παραπάνω από 3%), θα πρέπει να ετοιμαστούμε για την διαχείριση της χρεωκοπίας.

Για λόγους ηθικής, εθνικής αξιοπρέπειας και εσωτερικής πειθαρχίας θα πρέπει να κάνουμε το παν να πληρώσουμε τα χρέη μας. Αυτό, δεν μας εμποδίζει όμως να αναβάλλουμε την πληρωμή μερικώς και έντοκα. Με απλά λόγια, ένα μεγάλο ποσό από τα 150 δις που θα πρέπει να πληρώσουμε μέσα στα επόμενα τρία χρόνια ύφεσης, θα πρέπει να γίνει roll-over για τις επόμενες χρονιές όπου ελπίζουμε ότι οι μεταρρυθμίσεις θα έχουν επιτρέψει στην οικονομία να ανακάμψει.3 Ένα διαπραγματευτικό χαρτί που κρατάει η κυβέρνηση και μπορεί να χρησιμοποιήσει είναι το να δώσει supersenior status στα δάνεια που θα πάρουμε από την ΕΕ, δηλαδή ότι θα πληρωθούν πριν από το υπάρχον χρέος. Αυτό αυτόματα θα σήμαινε υποβάθμιση των τωρινών χρεών, αναγκάζοντας τους πιστωτές σε συμφωνία αναβολής. Αυτή η λύση θα μας δώσει μία ανάσα για την δύσκολη πορεία μπροστά μας.




Σημειώσεις:

1) Η αγορά μας δίνει πάνω από 8% αυτές τις μέρες, ενώ μελλοντικά διαφαίνεται περαιτέρω άνοδος των επιτοκίων δανεισμού για sovereigns

2) Η Λεττονία που πριν δυο χρόνια βρέθηκε σε παρόμοια κατάσταση με εμάς έχει μέχρι τώρα χάσει περίπου 20% του ΑΕΠ της. Δεδομένων και σημαντικών αποπληθωριστικών (deflationary) τάσεων, δύσκολα μπορεί κανείς να υποθέσει αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ για τα επόμενα χρόνια

3) Μια παρόμοια συμφωνία multiyear rescheduling έγινε το 1984 με το Μέξικο